Ukrayna’nın Doğu Avrupa’nın doğal gazını kesmesi kime yarar kime zarar?

YÜCEL ÖZDEMİR / Köln

Yeni yılın ilk önemli gelişmesi Ukrayna’nın Rus doğal gazının transit olarak Doğu Avrupa ülkelerine geçişinin durdurması oldu. Anlaşmayı yenilemeye yanaşmayan Ukrayna yönetimi, böylece Rus ekonomisine yeni bir darbe vurmayı hedefliyor. Rusya-Ukrayna savaşının başlamasından bir süre sonra Rusya’dan doğrudan Almanya’da doğal gaz taşıyan Kuzey Akımı hatları da önce yaptırımlar sonra da sabotaj nedeniyle devre dışında kalmıştı.

Ukrayna’nın transit hakkını uzatmama kararıyla birlikte Rusya’dan Avrupa’ya doğal gaz akışı çarşamba sabahı saat yerel saatle 06.00 itibariyle sıfırlanmış oldu.

Ukrayna’nın bu kararı alacağı son birkaç haftadır değişik biçimlerde konuşuluyordu. Bu hamlenin diğer önemli hedefinin savaşın bitirilmesi yönünde çağrılar yapan Macaristan ve Slovakya olma olasılığı yüksek. Macaristan Başbakanı Viktor Orban ve Slovakya Başbakanı Robert Fico Moskova’yı ziyaret ederek Putin ile görüşen ilk AB ve NATO ülkelerinin liderleri olmuştu.

EKONOMİK OLARAK KİM KAYBEDECEK?

Ukrayna’nın Rus enerji tekeli Gazprom ile 2019’da imzalanan anlaşmayı uzatmamasına karşı yasal bir zemin bulunmuyor. Gazprom da yaptığı açıklamada buna dikkat çekti. Anlaşmanın süresi dolduğu için taraftardan birisinin yeniden masaya oturmamasına karşı, “hukuki ve teknik düzeyde” yapılabilecek bir şeyin olmadığı belirtildi. Geriye ekonomik ve siyasi çıkarlar ve baskı kalıyor.

Ukrayna yönetiminin 2023 sonu için yayımladığı verilere göre, boru hatları ile ülke üzerinden Avrupa’ya taşınan Rus gazı miktarı 2023’te önceki yıla göre yaklaşık yüzde 28 azalarak 15 milyar metreküpe gerilemişti.

Ukrayna’nın söz konusu sözleşme sayesinde yılda yaklaşık 1 milyar dolar, Rusya’nın ise yılda 3 milyar dolardan fazla gelir elde ettiği tahmin ediliyor. Maddi açıdan bakıldığında Rusya’nın kaybı Ukrayna’dan fazla görünüyor. Ancak Ukrayna ekonomisinin içinde bulunduğu durum göz önünde bulundurulduğunda 1 milyar dolar, 3 milyar dolardan daha değerli. Rusya sahip olduğu doğal gazı başka pazarlara satarak kaybını telafi edebilir. Nitekim, Karadeniz’in dibindeki TürkAkım boru hattı üzerinden gaz ihraç etmeye devam ediyor. Bazı Avrupa ülkelerinin Türkiye üzerinden Rus doğal gazını satın almaya devam etmesi seçenekler arasında.

Ukrayna’nın doğal gaz tedarikinden elde ettiği geliri başka bir transitle karşılaması ise mümkün görünmüyor. Bu durumda geriye ekonomik olarak dışarıya daha fazla bağımlı olması kalıyor.

Atılan adım her ne kadar Ukrayna Enerji Bakanlığı tarafından “tarihi olay” olarak değerlendirilse de bunun Rusya ekonomisine çok fazla etkide bulunması beklenmiyor. Hatırlanacağı gibi, Rusya saldırılarıyla savaşın başladığı 24 Şubat 2022’den sonra alınan yaptırım kararlarının Rus ekonomisini kısa zamanda çökerteceği beklentisi hakim olmuştu. Ancak beklenen sonuç çıkmadı. Hatta Rus ekonomisi küçülme yerine büyüdü. Doğal gaz da başta Çin olmak üzere Asya ülkelerinde daha fazla satıldı. Yine Avrupalı tekellerin boşalttığı birçok alanda Çin tekelleri faaliyet göstermeye başladılar.

HANGİ ÜLKELER ETKİLENECEK?

Ukrayna’nın Rus doğal gazının transit geçişini durdurması en çok Slovakya, Macaristan, Çekya, Avusturya ve AB üyesi olmayan Moldova’yı etkileyecek. Denizle sınırı olmayan bu ülkelerin daha uygun koşullarda doğal gaz temin etmesi teknik olarak mümkün olmadığı için Avrupa Birliği, üye ülkelere esneklik hakkı tanımış ve yaptırımlardan kısmen muaf tutmuştu.

Ukrayna’nın bu yönde bir adım atacağı önceden kestirilebildiği için üye dört ülkenin doğal gaz rezervi dolu görünüyor. AB Komisyonu tarafından yapılan açıklamada AB içinde doğal gaz naklini mümkün kılacak bir esneklik olduğu için ihtiyaç duyulması durumunda diğer ülkelerde bu dört ülkeye nakil yapılabileceği ifade edildi. Ancak AB’nin diğer ülkelerinden alınacak doğal gazın çok daha pahalı olacağı ortada. Sözü edilen kapasite artışının ana nedeni başta ABD ve Katar olmak üzere bazı ülkelerden alınan sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG). Bu gazın Almanya üzerinden dört AB ülkesinde nakledilmesi durumunda ise asıl kazanan ABD olacak. Zira Almanya’nın ithal ettiği LNG’nin yüzde 80’i ABD’den geliyor.

Bu nedenle, Ukrayna’nın aldığı karar dört ülkenin halkına yüksek enerji faturası olarak dönecek. Bu da söz konusu ülkelerde zaten Ukrayna savaşına karşı var olan eleştiri ve tepkileri daha da yükseltebilir.

Slovakya şimdiden buna karşı sessiz kalmayacağını açıkladı. Slovakya Başbakanı Robert Fico Ukrayna’yı doğal gazın kesilmesi durumunda elektrik tedarikini durdurabileceği tehdidinde bulunmuştu. Savunma Bakanı da Ukrayna’ya savaşın bitmesi için toprak kaybını göz alması çağrısı yaptı. Putin de AB içinde Ukrayna konusundaki bölünmeyi derinleştirmek için Slovakya’nın iki ülke arasındaki müzakerelere ara buluculuk yapabileceğini açıklamıştı.

Moldova da Ukrayna transitinin durdurulmasından etkilenen ülke oldu. Ancak Gazprom daha önce, Avrupa ve Rusya yanlısı güçlerin iktidar mücadelesi verdiği eski Sovyet cumhuriyetine borçlarını ödememesi nedeniyle sevkiyatı durdurma kararı almıştı. Moldova’da halihazırda enerji konusunda acil durumu ilan etmiş durumda.

1 OCAK 2025 YENİ BİR MİLAT OLDU

Sovyetler Birliği’nin 1991’de sona ermesinden bu yana Rus gazı Ukrayna’daki boru hatları üzerinden Avrupa’ya ulaştırılıyor. Moskova sattığı doğal gazdan, Kiev ise transit ücretlerden gelir elde ediyordu. 1 Ocak 2025, 34 yıldır Avrupa’ya Rusya üzerinden ulaşan doğal gazın tamamen durduğu gün olarak tarih kayıtlarına geçecek. Yeniden açılması, ilişkilerin normalleşmesi ise Ukrayna-Rusya savaşının seyrine başlı olmaya devam edecek.

Kaynak: Yenihayat.deRead More

About
Latest Posts

Diyar21 News

Diyarbakir Yerel Haber veDiyarbakır Local News , Türkiye, Suriye, İran, Filistin, israil, Enson Haber, Dünya, Irak, haber, Deprem Haberleri, Sondakika